Θηλασμός, απογαλακτισμός. Τα πιο συχνά εμπόδια στο θηλασμό και το στάδιο του απογαλακτισμού

Ο θηλασμός είναι ο φυσικός τρόπος διατροφής και μέσων των θρεπτικών συστατικών που προσφέρει βελτιώνει σημαντικά την υγεία, την ανάπτυξη και την επιβίωση του βρέφους και του παιδιού, καθώς επίσης και της μητέρας τόσο βραχυπρόθεσμα, όσο και μακροπρόθεσμα.  Σχεδόν όλες οι μητέρες μπορούν να θηλάζουν, υπό την προϋπόθεση ότι τους παρέχονται ακριβείς πληροφορίες και παράλληλα έχουν  τη στήριξη της οικογένειάς τους, του συστήματος υγείας και της κοινωνίας ευρύτερα. Οι επαγγελματίες υγείας και οι μητρικές υπηρεσίες έχουν να διαδραματίσουν σπουδαίο ρόλο στη στήριξη και προώθηση του μητρικού θηλασμού. 

Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) και η  UNICEF, συνιστούν όπως  ο θηλασμός:

• ξεκινήσει μέσα στην πρώτη ώρα μετά τη γέννηση
• αποκλειστικό θηλασμό μέχρι και 6 μηνών και
• συνέχιση του θηλασμού για δύο ή και περισσότερα χρόνια σε συνδυασμό με συμπληρωματική τροφή μετά τους 6 μήνες.  

Πάρα ταύτα σε κάποιες περιπτώσεις, ενώ η μητέρα είναι πρόθυμη να θηλάσει, έρχεται αντιμέτωπη με  κάποιες προκλήσεις εφόσον καλείται να αντιμετωπίσει εμπόδια τα οποία αποθαρρύνουν τον θηλασμό. Επίσης φορτώνεται συναισθηματικά στις περιπτώσεις που ενώ εδραιώθηκε ο θηλασμός, ακολουθεί το στάδιο του απογαλακτισμού.

 Ως εκ τούτου οι επαγγελματίες υγείας (μαίες/μαιευτές, παιδίατροι, γυναικολόγοι, επισκέπτριες υγείας) θα πρέπει να εκπαιδεύουν  τη μητέρα για την τέχνη του θηλασμού, να την ενθαρρύνουν να τοποθετεί το βρέφος στο στήθος όσον το δυνατόν πιο νωρίς μετά τον τοκετό, να το έχει στο ίδιο δωμάτιο του μαιευτηρίου καθ’ όλη τη διάρκεια της παραμονής της και να αποφεύγει τις  πιπίλες και τις τεχνητές θηλές. Αυτά τα μέτρα μπορούν να βοηθήσουν στον  επιτυχή θηλασμό.

Επιπλέον,  να την ενημερώνουν, έτσι ώστε να γνωρίζει τα πιθανά εμπόδια που μπορεί να παρουσιαστούν κατά τον θηλασμό καθώς και τρόπους επίλυσής τους.

Εμπόδια στον θηλασμό

1. Υπερφόρτωση μαστών

Ποια είναι η αιτία υπερφόρτωσης των μαστών;

Για την υπερφόρτωση μαστών ή το πέτρωμα του στήθους, ενοχοποιείται  κυρίως η μεγάλη παραγωγή γάλακτος, ενώ το βρέφος δεν μπορεί να θηλάσει αποτελεσματικά. Εμφανίζεται  συνήθως το 3ο με 4ο 24ωρο μετά τον τοκετό.
Ποιοι είναι οι παράγοντες κινδύνου της υπερφόρτωσης των μαστών;

• Καθυστερημένη έναρξη θηλασμού
• Καισαρική τομή η οποία μπορεί να οδηγήσει σε καθυστερημένη γαλακτογένεση
• Αραιά γεύματα του νεογνού
• Περιορισμένος χρόνος ανά θηλασμό
•  Χορήγηση συμπληρωματικών υγρών στο βρέφος χωρίς ταυτόχρονη άντληση από την μητέρα
• Χρήση πιπίλας ή μπιμπερό
• Χειρουργεία μαστού

Τα φυσιολογικά σημεία όταν «έχει έρθει» το γάλα είναι το οίδημα στο στήθος, η ροή γάλακτος από τους μαστούς, το γεμάτο στήθος, που κάποτε συνοδεύεται με το αίσθημα ζέστης ή μουδιάσματος.

Σημεία υπερφόρτωσης των μαστών:

• πρησμένο στήθος με τεντωμένο, γυαλιστερό δέρμα
•  γενικευμένη ερυθρότητα (κοκκίνισμα) και θερμότητα στους μαστούς
•  ήπιος ή έντονος πόνος
•  δυσκολία προσκόλλησης του μωρού (λόγω του πετρώματος στο στήθος η θηλή γίνεται επίπεδη και δυσκολεύει το βρέφος να την πιπιλίσει)
•  πυρετός ως 38,5°C

Πώς μπορεί να αντιμετωπιστεί η υπερφόρτωση των μαστών;

Οι μαστοί θα πρέπει να αποσυμφορίζονται τακτικά. Όταν υπάρχει οίδημα στη θηλή η μητέρα χρησιμοποιεί τεχνικές μάλαξης – μασάζ:

•  για να μαλακώσει η θηλή, με τα δυο χέρια (ένα σε κάθε μαστό) και με τα δάκτυλα γύρω από την θηλή πιέζει προς τα πάνω πιέζοντας προς το στέρνο
• μπορεί επίσης να κάνει μασάζ της θηλής με τα δυο της δάκτυλα (δείκτη και αντίχειρα) έτσι ώστε να μαλακώσει, με το βρέφος να είναι σε ετοιμότητα για να θηλάσει γιατί υπάρχει ο κίνδυνος να επιστρέψει το οίδημα
• σε περίπτωση που το βρέφος δεν μπορεί να θηλάσε,ι η μητέρα πιάνει τη θηλή και αφαιρεί το γάλα κινώντας τον δείκτη και τον αντίχειρα προς τα μπρός,  μέχρι να αποσυμφορεθεί και μπορέσει να θηλάσει
• γενικό μασάζ στο στήθος: με τα 2 δάκτυλα κάνει μικρές κυκλικές κινήσεις στο ίδιο σημείο. Μετά από 2-3 κύκλους προχωρά λίγο πιο δίπλα και συνεχίζει το ίδιο μέχρι να δώσει τον κύκλο του στήθους. Μετά χαιδεύει απαλά το στήθος με όλο το χέρι ξεκινώντας από πάνω προς τα κάτω χωρίς να εξασκεί πίεση. Τέλος γέρνει προς τα εμπρός, βάζει τα χέρια κάτω από τα στήθη και τα ανασηκώνει μερικές φορές.
• για τον πόνο μπορεί να πιεί παρακεταμόλη (Panadol)

Πώς μπορεί να προληφθεί η υπερφόρτωση των μαστών;

Μπορεί  η μητέρα να ακολουθήσει απλά βήματα, έτσι ώστε να προλάβει την υπερφόρτωση. Να θηλάσει μέσα στην πρώτη ώρα μετά τον τοκετό ή να κάνει συστηματικές αντλήσεις με το θήλαστρο. Να έχει το βρέφος δίπλα της και να το θηλάζει αποκλειστικά και απεριόριστα. Να μη δίνει συμπληρώματα με ξένο γάλα ή χαμομήλι. Να παρατηρεί το στήθος της κατά το τέλος του 2^ου 24ωρου για σημάδια υπερφόρτωσης.

2. Πόνος της θηλής

Οι πονεμένες θηλές συχνά φοβίζουν τις νέες μητέρες, δυσκολεύουν το θηλασμό κι αν δεν αντιμετωπιστούν άμεσα μπορεί να οδηγήσουν μέχρι και σε απογαλακτισμό. Η ενημέρωση, οι αιτίες και η έγκαιρη αντιμετώπιση είναι αναγκαία έτσι ώστε να μην πληγωθούν οι θηλές.

Ποιες είναι οι αιτίες που προκαλούν τον πόνο της θηλής;

1. Προβλήματα στην τεχνική του θηλασμού

Συχνά σχετίζεται με τη λανθασμένη τοποθέτηση (προσκόλληση) του βρέφους στο στήθος, δηλαδή το βρέφος δεν πιάνει σωστά τη θηλή με αποτέλεσμα να την πληγώνει. Επίσης μπορεί να συμβεί σε περίπτωση που γίνεται χρήση της αντλίας με μικρότερο θήλαστρο απ’ ότι η θηλή του στήθους ή όταν χρησιμοποιούνται θηλές σιλικόνης και τοποθετούνται στο στήθος λανθασμένα.

Το ερέθισμα της θηλής μπορεί να προκληθεί και από τη συνεχή προσπάθεια του βρέφους να πιάσει το στήθος, ενώ υπάρχει υπερφόρτωση του μαστού κατά τις πρώτες μέρες που κατεβαίνει το  γάλα.

Ο πόνος της θηλής σχετίζεται επίσης και με τη λανθασμένη απομάκρυνση του βρέφους από το στήθος.

Πώς αντιμετωπίζονται οι πληγωμένες θηλές;

Η μητέρα που θηλάζει για να έχει ένα αποτελεσματικό και άνετο θηλασμό είναι σημαντικό να παίρνει τη στάση που τη βολεύει καλύτερα και εκείνην και το βρέφος. Το βρέφος θηλάζει καλύτερα όταν κοιμάται ελαφρά ή μόλις έχει ξυπνήσει. ¨Όταν κλαίει έντονα είναι σημαντικό η μητέρα να το ησυχάσει και μετά να το τοποθετήσει στο στήθος.

Α. Γι αυτό είναι σημαντικό  να υπάρχει σωστή τοποθέτηση (προσκόλληση) του βρέφους στο στήθος:

1. Tα χείλη του βρέφους είναι ανεστραμμένα προς τα έξω
2. Ανοίγει καλά το στόμα και η  γωνία ανάμεσα στο πάνω και κάτω χείλος είναι μεγάλη
3. Πιάνει καλά τη θηλή και μέρος ή όλη τη σκουρόχρωμη περιοχή γύρω από τη θηλή (θηλαία άλω)
4. Το πηγούνι του ακουμπά το στήθος
5. Η μητέρα προσέχει τα ρουθούνια του να είναι ανοικτά και η μύτη να μην ακουμπά  στο στήθος για να μπορεί να αναπνέει

Σημαντικό επίσης είναι η μητέρα να παίρνει τη στάση/θέση του θηλασμού που τηνβολεύει.

Β. Προτεινόμενες θέσεις θηλασμού:

Στην κλασική θέση ή θέση αγκαλιάς η μητέρα κρατά το σώμα της σταθερό-ίσιο. χωρίς να γέρνει προς το βρέφος.

• Στηρίζει το κεφάλι του βρέφους από τον αυχένα του και το κατευθύνει προς το στήθος – δε φέρνει το στήθος της προς το βρέφος
• Η επαφή της μητέρας με το βρέφος πρέπει να είναι άμεση, καλύτερα δέρμα με δέρμα. Το σώμα του βρέφους να είναι γυρισμένο προς το σώμα της μητέρας, έτσι ώστε να εξασφαλίζεται επαφή «κοιλιά με κοιλιά».
• Το βρέφος είναι  στην αγκαλιά της μητέρας του, και η μύτη του ακουμπά τη θηλή του στήθους. Τα μαξιλάρια κάτω από τα χέρια της ή κάτω από το βρέφος μπορεί να βοηθήσουν καλύτερα τη μητέρα να πάρει τη σωστή στάση.
• Τα τέσσερα δάκτυλα της μητέρας είναι στο κάτω μέρος της θηλής και ο αντίχειρας  πάνω από την θηλή για να την στηρίζει και να σχηματίζουν το γράμμα “C” ή “U”.  Να μη χρησιμοποιεί τα δάκτυλα σε σχήμα ψαλιδιού γιατί μικραίνει τη θηλή και δυσκολεύει την προσκόλληση του βρέφους.

Θέση αντίστροφης αγκαλιάς:

• Το κεφάλι του βρέφους υποστηρίζεται  καλά  από το χέρι της μητέρας του που το οδηγά εύκολα  προς το στήθος – τη θηλή, γι αυτό και κάποιες φορές μπορεί να βολεύει καλύτερα τις μητέρες που είναι το πρώτο τους μωράκι.

Ξαπλωτή θέση:

• Βολεύει περισσότερο για τις πρώτες μέρες, εαν η μητέρα δυσκολεύεται να καθίσει σε πιο όρθια θέση, εφόσον σιγουρευτεί ότι  το βρέφος πιάνει καλά την θηλή .

Θέση αμερικάνικου ποδοσφαίρου:

• Η μητέρα τοποθετεί το βρέφος κάτω από τον βραχίονα  σε πλαϊνή θέση. Η θέση αυτή μπορεί να βολεύει περισσότερο τις μητέρες που έχουν γεννήσει με καισαρική τομή ή έχουν μεγάλους μαστούς.

Γ. Όταν το βρέφος τελειώσει το θηλασμό αλλά δεν αφήνει από μόνο του τη θηλή, τότε η μητέρα για να το απομακρύνει χωρίς τράβηγμα, βάζει το μικτό της δάκτυλο στο στόμα του (στη γωνιά), ώστε να χαλαρώσει και να αφήσει τη θηλή.

Δ. Ο πόνος ανακουφίζεται με επάλειψη της θηλής με μητρικό γάλα, με τη χρήση λιπαντικών κρεμών και καλό αερισμό.

        2.2.  Ανατομικές ιδιαιτερότητες του βρέφους και της μητέρας μπορούν να προκαλέσουν πόνο στη θηλή.

-Σε περιπτώσεις που το στόμα του βρέφους είναι πολύ μικρό, έχει κοντό χαλινό ή  ψηλό ουρανίσκο τότε η προσκόλληση του βρέφους στο στήθος μπορεί να είναι λανθασμένη όπως αναφέρθηκε και πιο πάνω.

-Σε περιπτώσεις που η μητέρα έχει εισέχουσες ή επίπεδες θηλές δυσκολεύει την προσκόλληση του βρέφους και χρειάζεται ιδιαίτερη προετοιμασία της θηλής.

• Κατά το 3^ο τρίμηνο μπορεί η έγκυος να αρχίσει το μασάζ των θηλών
• Μετά τον τοκετό κάθε φορά πριν θηλάσει μπορεί να τοποθετεί κρύα κομπρέσα στη θηλή για να την τονώσει, μπορεί να χρησιμοποιεί συσκευή άντλησης ή μασάζ της θηλής σε σχήμα σταυρού (προς τα πλάγια και πάνω-κάτω).
• Εναλλακτική λύση είναι και τα βοηθήματα θηλασμού με τις θηλές σιλικόνης.

1. Άλλες καταστάσεις που επηρεάζουν και προκαλούν πόνο στην θηλή

Λοιμώξεις όπως οι μύκητες, ο απλός έρπητας,  αλλεργική αντίδραση σε σαπούνια, χημικές ουσίες κλπ, δερματικές καταστάσεις όπως το έκζεμα και η ψωρίαση μπορούν να προκαλέσουν ερεθισμό και πόνο της θηλής.

Σε τέτοιες περιπτώσεις η μητέρα αποτείνεται στον παιδίατρο ή γυναικολόγο της για θεραπεία.

3. Απόφραξη γαλακτοφόρου πόρου

Πώς δημιουργείται η απόφραξη του γαλακτοφόρου πόρου;

Οι γαλακτοφόροι πόροι μεταφέρουν το γάλα από τους μαστικούς αδένες του στήθους στα στόμια της θηλής. Μερικές φορές οι πόροι αποφράσσονται, με αποτέλεσμα  την συγκέντρωση του γάλακτος και τη διόγκωση του στήθους, το οποίο αρχίζει να πονά. Ο πόρος μπορεί να αποφραχθεί στην έξοδο του στη θηλή ή η απόφραξη να είναι πιο βαθειά μέσα στο σύστημα των γαλακτοφόρων πόρων.  Σε περίπτωση ανάπτυξης μικροβίων στο συγκεκριμένο σημείο τότε υπάρχει ο κίνδυνος να αναπτυχθεί μαστίτιδα ή/ και απόστημα. Συνήθως η απόφραξη  επηρεάζει μόνο το ένα στήθος και υποχωρεί σε 24-48 ώρες.

Ποιες οι αιτίες απόφραξης του πόρου;

• Όταν δεν αδειάζει το στήθος αποτελεσματικά μετά από το θηλασμό, είτε λόγω μη σωστή θέσης  θηλασμού ή όταν το βρέφος δεν πιάνει τη θηλή
• Όταν η μητέρα κοιμάται μπρούμυτα
• Σφικτός στηθόδεσμος
• Έντονες ασκήσεις του στήθους
• Βαριές εργασίες
• Απότομος απογαλακτισμός
• Σε περιπτώσεις λοίμωξης από μικρόβια ή μύκητες

Ποια τα συμπτώματα σε περίπτωση απόφραξης του πόρου;

• Τοπικό κοκκίνισμα, θερμότητα και πόνος του επηρεαζόμενου μαστού
• Πυρετός μέχρι 38,5 ֯C
• Μειώνεται η ποσότητα γάλακτος από τον  επηρεαζόμενο μαστό
• Το γάλα μπορεί να παρουσιάζεται πιο πηχτό ή κοκκώδες
• Μετά το θηλασμό η μητέρα νιώθει ανακουφισμένη

Η  θεραπεία σε περίπτωση απόφραξης του πόρου:

• Βασίζεται στο αποτελεσματικό άδειασμα του στήθους , βάζοντας το βρέφος στη σωστή θέση
•  Η αλλαγή θέσεων θηλασμού βοηθά στη ροή του γάλακτος
• Να χρησιμοποιεί χλιαρές κομπρέσες πριν το θηλασμό για λίγα λεπτά
• Μασάζ πριν και κατά  το θηλασμό, ενώ η μητέρα θηλάζει
• Μετά το θηλασμό είναι καλά να αφαιρείται το υπόλοιπο γάλα με τα χέρια ή το θήλαστρο
• Να ξεκουράζεται η  μητέρα και να μην ξαπλώνει μπρούμυτα
• Να αποφεύγει τα πιεστικά ρούχα και εσώρουχα
• Κάποιες φορές μπορεί να χρειαστεί λόγω του πόνου να πιεί παυσίπονο ή αντιφλεγμονώδη φάρμακα (ibuprofen ή panadol/παρακεταμόλη)

Σε περίπτωση που τα συμπτώματα δεν υποχωρούν σε 24-48 ώρες τότε θα πρέπει η μητέρα να ζητήσει τη γνώμη του γιατρού της.

4. Μαστίτιδα

Είναι μια φλεγμονή του μαστού και παρουσιάζεται πιο συχνά κατά τους 3 πρώτους μήνες του θηλασμού και είναι ο πιο συχνός λόγος απογαλακτισμού.  Οι ερεθισμένες θηλές, οι ραγάδες στο στήθος, η απόφραξη του γαλακτοφόρου πόρου όπως αναφέρθηκε πριν, θεωρούνται πηγή εισόδου των μικροβίων με αποτέλεσμα την μαστίτιδα.

Τι προκαλεί την μαστίτιδα;

• Όπως και στην απόφραξη του γαλακτοφόρου πόρου λόγω της υπερβολικής παραγωγής γάλακτος ή όταν δεν αδειάζει το στήθος αποτελεσματικά μετά από το θηλασμό, υπάρχει στάση γάλακτος στο στήθος με κίνδυνο τη μαστίτιδα
• Η απόφραξη γαλακτοφόρου πόρου μπορεί να προκαλέσει μαστίτιδα, άρα και οι αιτίες όπως προαναφέρθηκαν
• Στρες της μητέρας
• Προβλήματα υγείας της μητέρας, όπως αναιμία

Συμπτώματα της μαστίτιδας:

• Τοπικά στην περιοχή του στήθους  που είναι επηρεασμένη, υπάρχει ευαισθησία, θερμότητα, κοκκίνισμα
• Πόνος ή αίσθημα σαν συνεχή κάψιμο  ή κατά το θηλασμό
• Πυρετός    > 38,5 ֯C
• Εκτός από τοπικά, η μητέρα έχει ρίγος, εξασθένιση και συμπτώματα γρίπης

Πρόληψη της μαστίτιδας:

• Αποτελεσματικό  άδειασμα του στήθους , βάζοντας το βρέφος στη σωστή θέση
• Μετά το θηλασμό, αν το στήθος είναι υπερβολικά φουσκωμένο είναι καλά να αφαιρείται το υπόλοιπο γάλα με τα χέρια ή το θήλαστρο
• Να αναγνωρίσει νωρίς η μητέρα συμπτώματα που μπορεί να προκαλέσουν απόφραξη γαλακτικού πόρου ή στάση γάλακτος έτσι ώστε να αποτραπεί η είσοδος μικροβίων και μαστίτιδα

Αντιμετώπιση της μαστίτιδας:

• Όπως και στην αντιμετώπιση της απόφραξης του πόρου, μασάζ πριν και κατά  το θηλασμό της ερεθισμένης περιοχής, ενώ η μητέρα θηλάζει

• Η ζεστή κομπρέσα ή το ζεστό μπάνιο πριν το θηλασμό μπορεί να μαλακώσει το στήθος και να βοηθήσει το γάλα να τρέξει
• Η κρύα κομπρέσα μετά το θηλασμό μειώνει τον πόνο και το πρήξιμο που προκαλεί η μαστίτιδα τοπικά
• Ο γιατρός θα  δώσει στη μητέρα αρχικά αντιφλεγμονώδη όπως   ibuprofen και αν δεν υποχωρήσουν τα συμπτώματα της μαστίτιδας μέχρι τις 24 ώρες, θα της δώσει αντιβιοτικά .
• Αν δεν ανταποκριθεί στα αντιβιοτικά πρέπει να γίνει ανάλυση του μητρικού γάλακτος και δίνεται ανάλογα συγκεκριμένη αντιβίωση έτσι ώστε  η μαστίτιδα  να μην εξελιχθεί σε απόστημα.

5. Ανεπάρκεια γαλουχίας

Η ανεπάρκεια συμβαίνει όταν υπάρχει ελαττωμένη ή μη παραγωγή μητρικού γάλακτος. Το ποσοστό των γυναικών που δεν καταφέρνουν να θηλάσουν λόγο ανεπάρκειας είναι 5%. Για την ανεπάρκεια ευθύνονται η οργανική δυσλειτουργία και η υποπλασία του μαστικού αδένα.

6. Υπερπαραγωγή γάλακτος

Στην περίπτωση που το στήθος παράγει περισσότερο γάλα απ’ ότι θα έπρεπε είναι σημαντικό να διαγνωστεί από νωρίς γιατί μεγαλώνει ο κίνδυνος για στάση γάλακτος, απόφραξη του πόρου και πιθανόν μαστίτιδας όπως αναφέρθηκαν πιο πάνω. Το βρέφος ενώ πεινά αρνείται να πάρει το στήθος γιατί δυσκολεύεται να θηλάσει από την αυξημένη ροή γάλακτος, πνίγεται εύκολα λόγω της ποσότητας που καταπίνει, κάνει συχνά εμετό, διάρροια και παρουσιάζει ανησυχία.

Σε αυτή την περίπτωση μειώνεται η συχνότητα θηλασμού από το κάθε στήθος, έτσι ώστε να μειώνεται και  η ποσότητα γάλακτος που κατεβαίνει στο μαστό. Θηλάζει η μητέρα από τον ένα στήθος για 2-3 φορές και μετά από το άλλο. Όταν θα θηλάσει από το στήθος που δε χρησιμοποιήθηκε και είναι πολύ φουσκωμένο, μπορεί να αφαιρέσει λίγο γάλα με το χέρι ή την αντλία (όπως επεξηγείται πιο κάτω) για να  αδειάσει το στήθος, για να μπορεί το βρέφος να πιάσει τη θηλή και να μην  δυσανασχετεί από την πίεση με την οποία μπορεί να έρχεται το γάλα.

7. Εμπόδια θηλασμού μετά από χειρουργικές επεμβάσεις:

Μείωση και αύξηση του στήθους:

Η  χειρουργική επέμβαση για μείωση του μαστού μπορεί να επηρεάσει την παραγωγή γάλακτος. Σημαντική όμως είναι  η περιοχή που αφαιρέθηκε από το στήθος και πόσο επηρεάστηκε το νεύρο που νευρώνει τον μαστό και τη θηλή. Επίσης πόσοι γαλακτοφόροι πόροι έχουν καταστραφεί, έτσι ώστε να έχει επηρεαστεί η ποσότητα της παραγωγής του γάλακτος.

 Στην περίπτωση της χειρουργικής επέμβασης για αύξηση του μαστού με σιλικόνη ή φυσιολογικό ορό, είναι και πάλι σημαντική η τεχνική της επέμβασης, η οποία μπορεί να μειώσει την παραγωγή γάλακτος ή να φράξει τους γαλακτοφόρους πόρους.

Γι αυτό είναι σημαντικό και στις δυο περιπτώσεις η γυναίκα να ενημερωθεί από τον χειρούργο  για την τεχνική και τη δυνατότητα να θηλάσει.

Καισαρική τομή – Κ/Τ:

Ο θηλασμός είναι σημαντικό να αρχίζει αμέσως μετά τη γέννηση, δέρμα με δέρμα στο στήθος της μητέρας. Είναι και ένα από τα βήματα που αυξάνουν την επιτυχία του θηλασμού. Στις περιπτώσεις της Κ/Τ το γάλα «κατεβαίνει» λίγο αργότερα από ότι θα κατέβαινε στον φυσιολογικό τοκετό και πρέπει η γυναίκα να το γνωρίζει. Βοηθητικές είναι κάποιες στάσεις όπως αναφέρθηκε και πιο πάνω. Η κλασσική καθιστή στάση με μαξιλάρι στα πόδια , η στάση του ποδοσφαίρου και ξαπλωτή στο πλάι.

8.  Άμελξη / Άντληση του μητρικού γάλακτος

Η αφαίρεση του γάλακτος από το στήθος γίνεται με την άμελξη – όταν το γάλα αφαιρείται με το χέρι και με την άντληση – όταν το γάλα αφαιρείται με αντλία του χεριού  ή ηλεκτρική.

Λόγοι της αφαίρεσης του γάλακτος:

• όταν το στήθος είναι υπερβολικά γεμάτο και μπορεί να προκαλέσει υπερφόρτωση μαστών
•  για να αδειάσει το στήθος σε περίπτωση απόφραξης του πόρου ή μαστίτιδας όπως προαναφέρθηκε

• για τη δημιουργία ατομικής τράπεζας γάλακτος σε περίπτωση που η μητέρα θα επιστρέψει στη δουλειά της νωρίτερα
• εάν το βρέφος είναι πρόωρο

Τι χρειάζεται για τη δημιουργία ατομικής τράπεζας γάλακτος;

• Σωστός προγραμματισμός: 2-3 εβδομάδες πριν την επιστροφή της μητέρας στη δουλειά, μπορεί να αρχίσει να αφαιρεί το γάλα 1-2 φορές την ημέρα εκτός από των θηλασμών που κάνει  και να το αποθηκεύει. Με την επιστροφή στη δουλειά θα χρησιμοποιήσει αυτό το γάλα και θα συνεχίσει να το ανανεώνει αφαιρώντας γάλα είτε στο χώρο εργασίας,  είτε όταν επιστρέφει στο σπίτι
• Η ζεστή κομπρέσα ή το ζεστό μπάνιο μπορεί να μαλακώσει το στήθος και το γάλα να βγαίνει πιο εύκολα
• καθαρά χέρια και αποστειρωμένο δοχείο για να αποθηκεύεται το γάλα, κυρίως όταν πρόκειται για πολύ μικρό βρέφος
• γενικό μασάζ στο στήθος όπως αναφέρθηκε πιο πάνω στην περίπτωση της υπερφόρτωσης του στήθους
• τρόπος αφαίρεσης του γάλακτος με το χέρι: Τα τέσσερα δάκτυλα της μητέρας είναι στο κάτω μέρος της θηλής 3-4 εκ. μακριά και ο αντίχειρας  3-4 εκ. πάνω από την θηλή για να την στηρίζει και να σχηματίζουν το γράμμα “C”. Πιέζει η μητέρα με τα δάκτυλα της το στήθος προς τα πίσω και  μετά κυλά τα δάκτυλα προς τα εμπρός στη θηλή. Επαναλαμβάνει αυτή την κίνηση με ταχύτητα και αλλάζοντας τη θέση των δακτύλων γύρω από το στήθος. Στα 5-10 λεπτά ή όταν λιγοστεύει η ποσότητα του γάλακτος αλλάζει στήθος.  ¨Όλη η  διαδικασία διαρκεί 20-30 λεπτά.
• Τρόπος αφαίρεσης με την αντλία: αποστειρωμένο θήλαστρο και δοχείο. Το θήλαστρο να μην είναι μικρό αλλά να αγκαλιάζει όλη την θηλή και την σκουρόχρωμη περιοχή γύρω της (θηλαία άλω), έτσι ώστε να μην την τραυματίσει.
• καθαρός χώρος και ψυγείο για φύλαξη του γάλακτος

Κατάλληλα δοχεία για αποθήκευση του γάλακτος:

• Τα δοχεία που θα φυλάξει η μητέρα το γάλα μπορεί να είναι πλαστικά ή γυάλινα  ή ακόμα και ειδικά πλαστικά σακουλάκια αποθήκευσης.
• Τα δοχεία πρέπει να κλείνουν αεροστεγώς αλλά να μένει περιθώριο τουλάχιστον 3 εκ. έτσι ώστε όταν θα καταψυχθούν να μην σχιστούν από την αύξηση του όγκου του γάλακτος.
• Είναι καλά το γάλα να αποθηκεύεται σε μικρές ποσότητες 60, 80 ή 100ml για να χρησιμοποιείται μετά ανάλογα με την ποσότητα που χρειάζεται,  γιατί είναι κρίμα να το πετά και γιατί δεν μπορεί να καταψυχθεί ξανά.
• Να γράφεται πάνω σε αυτοκόλλητη ετικέτα η ημερομηνία και ώρα άντλησης με αδιάβροχο μαρκαδόρο.
• Αποθηκεύονται στο ψυγείο ή στην κατάψυξη.
• Στην περίπτωση που δεν υπάρχει ψυγείο, μέχρι να μεταφέρει το γάλα η μητέρα από τη δουλειά στο σπίτι ή στον τόπο που φροντίζουν το μωρό, μπορεί να χρησιμοποιήσει ψυγείο του χεριού με ειδικές παγοκύστες

Απόψυξη και χρήση του μητρικού γάλακτος

• Η μητέρα αφού δημιουργήσει την ατομική τράπεζα γάλακτος, χρησιμοποιεί πρώτα το παλαιότερα αποθηκευμένο γάλα.
• Το βρέφος πίνει το γάλα σε θερμοκρασία δωματίου ή αφού ζεσταθεί στους 37 ֯C (δοκιμάζεται στο εσωτερικό μέρος του χεριού)
• Το  κατεψυγμένο γάλα που βγαίνει από την ψύξη, πρέπει να αποψύχεται σταδιακά –είτε μπαίνει στο ψυγείο από την κατάψυξη κατά τη διάρκεια της νύχτας είτε το βάζει η μητέρα  πρώτα κάτω από το κρύο νερό της βρύσης, μετά κάτω από πιο ζεστό νερό μέχρι να γίνει η επιθυμητή θερμοκρασία και να ταΐσει το μωρό.
• Το δοχείο μπορεί να ζεσταθεί και με την μέθοδο του μπεν-μαρί: τοποθετείται σε κατσαρόλα με ζεστό νερό και ποτέ απευθείας στη φωτιά μέχρι να ζεσταθεί
• Δε χρησιμοποιεί το φούρνο μικροκυμμάτων
• Αφού αποψυχθεί το γάλα διατηρείται στο ψυγείο μόνο για 24 ώρες και ούτε μπορεί να καταψυχθεί ξανά

9. Απογαλακτισμός / Αποθηλασμός   

Είναι η διαδικασία όπου η μητέρα, το βρέφος/νήπιο ή οι καταστάσεις το απαιτούν να διακοπεί ο θηλασμός. Η μητέρα μπορεί να επιλέξει να σταματήσει το θηλασμό λόγω κούρασης ή ανάγκης για ανεξαρτησία. Το βρέφος μπορεί να αρχίσει να αδιαφορεί όταν αρχίσουν οι στερεές τροφές και έτσι μειώνει τη συχνότητα αλλά και διάρκεια των θηλασμών.

Για όποια περίπτωση συμβαίνει, ο απογαλακτισμός δεν πρέπει να γίνεται απότομα. Είναι καλά η μητέρα να αφαιρεί το γάλα όπως αναφέρθηκε πιο πάνω, με το χέρι ή με τη βοήθεια αντλίας μερικές φορές την ημέρα και για λίγες μέρες μέχρι το στήθος να σταματήσει να πονά και να είναι διογκωμένο.

Επίσης πρέπει να είναι φυσικός και σταδιακός ο αποθηλασμός για να μην υπάρξει μεγάλη αντίδραση από το μωρό. Συνήθως ο αποθηλασμός ξεκινά με τα γεύματα της ημέρας ενώ τα γεύματα της νύχτας σταματούν πιο ύστερα. Το γεύμα που χάνεται αντικαθιστάται με μπουκάλι ή φλυτζάνι ή άλλη τροφή αν το μωρό είναι μεγαλύτερο των 6 μηνών.

Το μωρό μπορεί να αντιδράσει να μη δέχεται το ξένο γάλα από την μητέρα του αλλά από άλλο μέλος της οικογένειας. Είναι σημαντικό η οικογένεια να είναι υποστηρικτική και να κατανοήσει τις αλλαγές που μπορεί να υπάρξουν στη συμπεριφορά του παιδιού όπως να κλαίει, να αρνείται να φάει άλλη τροφή, να ξυπνά τη νύχτα με θυμό και με γκρίνια.

Η μητέρα μπορεί να γίνει μελαγχολική μέχρι και σοβαρά καταθλιπτική, αν ο αποθηλασμός δεν ήταν επιλογή της και έγινε χωρίς να είναι προετοιμασμένη. Γι αυτό είναι σημαντικό να καταλάβει η μητέρα ότι με το να μη θηλάζει το παιδί της δεν σημαίνει ότι του στερεί κάτι. Αυτό που έχει σημασία είναι να συνεχίσει να δίνει στο μωρό της, τη φροντίδα και την αγάπη που χρειάζεται και είναι σημαντικά για την ανάπτυξη του!