Με αφορμή το τραγικό συμβάν που σημειώθηκε σήμερα στην Ισπανία, όπου ένα δίχρονο παιδάκι έχασε τη ζωή του επειδή ξεχάστηκε από τον πατέρα του μέσα στο αυτοκίνητο, αλλά και αντίστοιχα περιστατικά που καταγράφηκαν πρόσφατα τόσο στην Κύπρο όσο και στην Ελλάδα, θελήσαμε να εμβαθύνουμε στο ζήτημα και να κατανοήσουμε τι ακριβώς είναι το λεγόμενο σύνδρομο του ξεχασμένου παιδιού.
Πρόκειται για μια φαινομενικά αδιανόητη, αλλά επιστημονικά εξηγήσιμη κατάσταση, στην οποία ένας γονιός –συνήθως χωρίς πρόθεση ή αμέλεια– ξεχνά το παιδί του μέσα στο αυτοκίνητο. Οι ειδικοί εξηγούν πως δεν έχει να κάνει με ανευθυνότητα, αλλά με τον τρόπο που λειτουργεί ο ανθρώπινος εγκέφαλος όταν επικρατεί η ρουτίνα, η κόπωση ή το στρες.
Το φαινόμενο σχετίζεται με μια «σύγκρουση» μνήμης: η μνήμη της συνήθειας υπερισχύει της μνήμης πρόθεσης. Δηλαδή, ο εγκέφαλος ακολουθεί την καθημερινή ρουτίνα και “ξεχνά” την αλλαγή – όπως το ότι υπάρχει ένα παιδί στο πίσω κάθισμα. Το αποτέλεσμα, δυστυχώς, μπορεί να αποβεί μοιραίο.
Αυτό που καθιστά το φαινόμενο ακόμη πιο τρομακτικό είναι ότι μπορεί να συμβεί στον οποιονδήποτε: σε γονείς με αγάπη και φροντίδα, χωρίς καμία πρόθεση να βλάψουν το παιδί τους.
Το σύνδρομο ξεχασμένου παιδιού (Forgotten Baby Syndrome) λοιπόν είναι ένας όρος που χρησιμοποιείται για να περιγράψει την τραγική κατάσταση κατά την οποία ένα βρέφος ή μικρό παιδί ξεχνιέται στο αυτοκίνητο, συχνά με θανατηφόρες συνέπειες λόγω υπερθέρμανσης. Παρόλο που μπορεί να φαίνεται αδιανόητο, η επιστήμη προσφέρει εξηγήσεις για το πώς μπορεί να συμβεί αυτό ακόμα και σε στοργικούς, υπεύθυνους γονείς.
Τι λέει η επιστήμη;
Οι έρευνες δείχνουν ότι το σύνδρομο συνδέεται άμεσα με τον τρόπο που λειτουργεί ο εγκέφαλος – συγκεκριμένα, με τη σύγκρουση ανάμεσα σε διαφορετικά συστήματα μνήμης:
1. Μνήμη συνήθειας (habit memory):
Αυτό το σύστημα ενεργοποιείται όταν κάνουμε κάτι επαναλαμβανόμενο, όπως να οδηγούμε από και προς τη δουλειά. Είναι ο «αυτόματος πιλότος» μας.
2. Μνήμη προοπτικής (prospective memory):
Αυτή είναι υπεύθυνη για να μας υπενθυμίζει ότι πρέπει να κάνουμε κάτι στο μέλλον – π.χ. να αφήσουμε το παιδί στον παιδικό σταθμό.
Όταν επικρατεί το σύστημα της συνήθειας, μπορεί να «παρακάμψει» τη μνήμη της πρόθεσης, ειδικά αν ο γονιός είναι κουρασμένος, αγχωμένος ή αλλάξει έστω και ελαφρώς η καθημερινή ρουτίνα.
Πώς συμβαίνει πρακτικά;
- Ο γονιός οδηγεί προς τη δουλειά, όπως κάνει κάθε μέρα.
- Το παιδί κοιμάται ήσυχα στο πίσω κάθισμα, χωρίς να κάνει αισθητή την παρουσία του.
- Το μυαλό του γονιού «σβήνει» το γεγονός ότι το παιδί είναι στο αυτοκίνητο.
- Ο γονιός παρκάρει, φεύγει – και το παιδί μένει μέσα.
Σημαντικοί παράγοντες κινδύνου:
- Έλλειψη ύπνου
- Στρες ή ψυχική κόπωση
- Αλλαγή ρουτίνας (π.χ. κάποιος άλλος πήρε το παιδί την προηγούμενη μέρα)
- Ήσυχο ή κοιμισμένο παιδί
- Πίσω κάθισμα, όπου δεν φαίνεται εύκολα
Τι μπορεί να γίνει για πρόληψη;
- Τοποθέτηση προσωπικών αντικειμένων στο πίσω κάθισμα (κινητό, τσάντα κ.λπ.)
- Χρήση υπενθυμίσεων στο τηλέφωνο
- Συνεννόηση με τον παιδικό σταθμό για άμεση ειδοποίηση αν το παιδί δεν φτάσει
- Ενίσχυση της ενημέρωσης και της ευαισθητοποίησης γύρω από το θέμα
- Αξιοποίηση τεχνολογικών μέσων, όπως αισθητήρες και εφαρμογές που ειδοποιούν για την παρουσία παιδιού στο όχημα
Συμπερασματικά
Το «σύνδρομο ξεχασμένου παιδιού» δεν αφορά κακούς ή αμελείς γονείς. Είναι ένα τραγικό παράδειγμα του πώς ο ανθρώπινος εγκέφαλος μπορεί να αποτύχει, ιδιαίτερα όταν βρίσκονται σε παιχνίδι η ρουτίνα, το άγχος και η κόπωση. Η επιστημονική κατανόηση του φαινομένου μπορεί να βοηθήσει στην πρόληψη και τη σωτηρία ζωών.
Του Παναγιώτη Τούμπα
