Οι συγκρίσεις συμβαίνουν ακούσια, ωστόσο χρειάζεται προσοχή καθώς η γραμμή ανάμεσα στο κίνητρο και την πληγή είναι λεπτή.
«Η Μαρία τρώει όλο το φαγητό της», «Ο Γιάννης τα κατάφερε χωρίς βοήθεια!», «Η κόρη της φίλης μου περπατούσε από 10 μηνών…». Οι συγκρίσεις μοιάζουν αθώες και τις πιο πολλές φορές συμβαίνουν ασυνείδητα. Γίνονται από ενδιαφέρον, αγωνία, ενθουσιασμό ή και ανασφάλεια. Όμως, όσο καλοπροαίρετες κι αν είναι, μπορεί να τραυματίσουν τον ψυχισμό ενός παιδιού, επηρεάζοντας βαθιά την αυτοεικόνα και την αυτοεκτίμησή του.
Γιατί συγκρίνουμε τα παιδιά;
Οι γονείς συχνά κάνουμε συγκρίσεις:
- από ανασφάλεια για το γονεϊκό μας ρόλο
- επειδή πιστεύουμε ότι έτσι θα κινητοποιήσουμε το παιδί
- επειδή έτσι μεγαλώσαμε – ακούγοντας συνεχώς τι κάνουν οι άλλοι
Όμως, ένα παιδί δεν μπορεί και δεν πρέπει να είναι «καλύτερο από» ή «σαν» κάποιο άλλο. Είναι ένας μοναδικός άνθρωπος με το δικό του ρυθμό, την ιδιοσυγκρασία και την δυναμική του.
Τι νιώθει το παιδί όταν συγκρίνεται;
Όταν ένα παιδί ακούει συγκρίσεις, συνήθως δεν νιώθει παρακίνηση, αλλά:
- Ντροπή: «Γιατί δεν είμαι αρκετά καλός/ή;»
- Απόρριψη: «Οι γονείς μου θα με αγαπούσαν περισσότερο αν ήμουν αλλιώς.»
- Ζήλια – Ανταγωνισμό: Αντί να χτίζει σχέσεις, αρχίζει να βλέπει τους άλλους ως «αντιπάλους»
- Ανασφάλεια – Άγχος: Φοβάται την αποτυχία, διστάζει να προσπαθήσει
- Αντιδραστικότητα ή παραίτηση: Κλείνεται στον εαυτό του ή γίνεται προκλητικό
Σταδιακά, το παιδί αρχίζει να χτίζει την αυτοεικόνα του όχι με βάση τη δική του αξία, αλλά με βάση το πώς στέκεται απέναντι στους άλλους.
Συγκρίσεις: Τι λένε οι ειδικοί;
Οι παιδοψυχολόγοι συμφωνούν ότι οι συγκρίσεις ενισχύουν την εξωτερική επιβράβευση (να κάνω κάτι για να με αποδεχτούν) και όχι την εσωτερική κινητοποίηση (να κάνω κάτι επειδή με εκφράζει).
Αντί για ενίσχυση, λοιπόν, η σύγκριση:
- Υπονομεύει την αυτοπεποίθηση
- Αποδυναμώνει τη σχέση γονιού-παιδιού
- Μπορεί να οδηγήσει σε τελειομανία ή χαμηλή αυτοεκτίμηση
Τι μπορείτε να κάνετε αντί για σύγκριση
Συγκρίνετε το παιδί με… τον ίδιο του τον εαυτό
Αντί για: «Η Ελένη διαβάζει μόνη της, εσύ γιατί όχι;», πείτε: «Πέρσι δυσκολευόσουν με το διάβασμα, και φέτος τα καταφέρνεις πολύ καλύτερα!»
Παρατηρήστε χωρίς κριτική
Δείξτε στο παιδί ότι το βλέπετε: «Είδα ότι προσπάθησες πολύ με την κατασκευή σου!».
Η παρατήρηση έχει περισσότερη αξία από την κριτική ή τη σύγκριση.
Αναγνωρίστε τον μοναδικό ρυθμό του
Κάθε παιδί εξελίσσεται διαφορετικά. Αντί να προσπαθείτε να «το φτάσετε» κάπου, παρατηρήστε πού βρίσκεται και πώς νιώθει εκεί.
Αν νιώθετε αγωνία, αναζητήστε πληροφορίες, όχι άλλα παιδιά
Αν σας ανησυχεί η εξέλιξή του, απευθυνθείτε σε έναν ειδικό παιδαγωγό ή παιδίατρο. Η σύγκριση με τα άλλα παιδιά δεν θα σας προσφέρει μια έγκυρη εικόνα.
Το πιο σημαντικό;
Το παιδί δεν χρειάζεται να είναι το καλύτερο. Χρειάζεται να είναι αγαπητό και αποδεκτό — όπως είναι.
Η αποδοχή είναι το έδαφος πάνω στο οποίο ανθίζει κάθε δεξιότητα. Η ασφάλεια της αγάπης χωρίς όρους του επιτρέπει να τολμά, να δοκιμάζει, να αποτυγχάνει και να ξαναπροσπαθεί.
