Τι ακριβώς είναι αυτό που λέμε ανθρωπιά; Πώς μπορούμε να τη διδάξουμε στο παιδί μέσα από τις αντιφάσεις της ζωής;
Σύμφωνα με τον ορισμό της Oxford Languages, «πρώτες αρχές» είναι οι θεμελιώδεις έννοιες ή παραδοχές πάνω στις οποίες βασίζεται μια θεωρία, ένα σύστημα ή μια μέθοδος. Η σκέψη με βάση τις πρώτες αρχές (first principles reasoning) προσεγγίζει κάθε πρόβλημα ξεκινώντας από τα πιο βασικά, αδιαμφισβήτητα δεδομένα, εκείνα που δεν επιδέχονται περαιτέρω ανάλυση. Από αυτά τα θεμέλια, επιχειρεί να οικοδομήσει καινούριες, ουσιαστικές λύσεις. Λίγα πράγματα είναι τόσο πολύπλοκα όσο η ανθρώπινη φύση, με τις αντιφατικές της τάσεις να μας τραβούν σε διαφορετικές κατευθύνσεις. Αν έπρεπε να διαλέξουμε μία και μόνη «πρώτη αρχή» για να εξηγήσουμε τη βαθύτερη ουσία του ανθρώπου στο παιδί, αυτή θα μπορούσε να είναι η βασική ανθρωπιά.
Η βασική ανθρωπιά είναι η έμφυτη ικανότητά μας να ενδιαφερόμαστε για τους άλλους. Είναι το υπόστρωμα της προσκόλλησης, η βάση για τη δημιουργία συναισθηματικών δεσμών. Εκτός περιπτώσεων νευρολογικών διαταραχών, αυτό το ενδιαφέρον για τους άλλους εξελίσσεται φυσικά σε ενδιαφέρον για την ευημερία τους. Οι γονείς το γνωρίζουν καλά: αν το παιδί τους δεν είναι καλά, ούτε εκείνοι είναι. Σε πιο ώριμες εκφάνσεις της, η βασική ανθρωπιά μας ωθεί σε συμπεριφορές σεβασμού, φροντίδας, βοήθειας, προστασίας, ακόμα και αυτοθυσίας. Η επαφή με τη βασική ανθρωπιά μας επιτρέπει να ξεπερνάμε τις περιορισμένες εμπειρίες και τις προκαταλήψεις μας, και να αναγνωρίζουμε την αξία των άλλων ως ανθρώπων. Όσο περισσότερο συνδεόμαστε μαζί της, τόσο πιο ανθρώπινοι νιώθουμε. Όταν απομακρυνόμαστε, η αίσθηση ανθρωπιάς αποδυναμώνεται.
Το παιδί θέλει αγάπη, αλλά και αυτονομία
Ο άνθρωπος φαίνεται να είναι το μόνο είδος που προσπαθεί να ισορροπήσει δύο αντικρουόμενες εσωτερικές δυνάμεις: την ανάγκη για σύνδεση και την ανάγκη για αυτονομία.
Θέλουμε να είμαστε ανεξάρτητοι, να αποφασίζουμε για τον εαυτό μας, να σκεφτόμαστε και να νιώθουμε ελεύθερα. Παράλληλα, επιθυμούμε βαθιά σύνδεση με σημαντικούς άλλους, να στηριζόμαστε σε εκείνους και να στηρίζονται σε εμάς.
Άλλα κοινωνικά ζώα μπορεί να σχηματίζουν δεσμούς και να ζουν σε ομάδες, αλλά σπανίως έχουν επίγνωση της ατομικότητάς τους ή ανάγκη να την υπερασπιστούν. Από την άλλη, τα μοναχικά ζώα είναι ελεύθερα αλλά δεν αναπτύσσουν διαρκείς δεσμούς. Ο άνθρωπος, ωστόσο, παλεύει με αυτές τις δύο συγκρουόμενες ανάγκες, και όταν επενδύει υπερβολικά στη μία, η άλλη υποφέρει.
Η αντίφαση του εγώ και των αξιών
Το εγώ είναι η εικόνα που θέλουμε να έχουμε για τον εαυτό μας και η εικόνα που θέλουμε να βλέπουν οι άλλοι. Λειτουργεί σαν ασπίδα απέναντι σε συναισθήματα που μας κάνουν να νιώθουμε ευάλωτοι: ενοχή, ντροπή, λύπη, φόβο. Όμως αυτά τα συναισθήματα υπάρχουν και εξελίχθηκαν για να μας προστατεύουν. Ο φόβος μάς κρατά προσεκτικούς. Η ντροπή και η ενοχή μάς ωθούν να διορθώσουμε συμπεριφορές που έρχονται σε σύγκρουση με τις αξίες μας.
Όταν το εγώ έχει μεγαλύτερη σημασία από τις αξίες μας, νιώθουμε ασυνέπεια. Χρειαζόμαστε διαρκώς άμυνες για να το στηρίζουμε και αυτές οι άμυνες συχνά στρέφονται ενάντια στην ανθρωπιά μας.
Η αντίφαση των συναισθημάτων και των αξιών
Τα συναισθήματα αντικατοπτρίζουν την εμπειρία μας, όχι το ποιοι είμαστε. Είναι παροδικά και ευμετάβλητα. Επηρεάζονται από τη φυσιολογία μας (πείνα, κούραση, ασθένεια) και από παλιές εμπειρίες. Τείνουμε να αντιδρούμε ξανά και ξανά με τον ίδιο τρόπο, αναπαράγοντας παλιά μοτίβα.
Οι αξίες, από την άλλη, καθορίζουν την ταυτότητά μας. Είναι σταθερές στον χρόνο, λιγότερο επηρεασμένες από εξωτερικά ερεθίσματα, και εκφράζουν το ποιοι θέλουμε να είμαστε.
Όταν ενεργούμε με βάση τις αξίες μας, τα συναισθήματά μας αλλάζουν προς το καλύτερο. Νιώθουμε πιο αυθεντικοί, με λιγότερη ενοχή ή άγχος. Όταν όμως δρούμε αποκλειστικά βάσει στιγμιαίων συναισθημάτων, κινδυνεύουμε να παραβούμε τις αξίες μας.
Η επιστροφή στην πρώτη αρχή
Όλοι μας, κάποια στιγμή, παγιδευόμαστε σε εσωτερικές αντιφάσεις: ανάμεσα στην ελευθερία και την ανάγκη για επαφή, στην επιθυμία να είμαστε σωστοί και στην ανάγκη να είμαστε δίκαιοι, στην παρόρμηση και στην ευθύνη.
Σε αυτές τις στιγμές, η έξοδος βρίσκεται στην επιστροφή στην πρώτη αρχή: Τη βασική ανθρωπιά.
Όταν την αναγνωρίζουμε και την καλλιεργούμε, δεν χρειαζόμαστε συνεχώς να αμυνόμαστε ή να αποδεικνύουμε ποιοι είμαστε.
Πηγή:imommy.gr
