Η αφήγηση ιστοριών είναι μια από τις αρχαιότερες ανθρώπινες πρακτικές. Από τα λαϊκά παραμύθια μέχρι τα σύγχρονα παιδικά βιβλία, οι ιστορίες αποτελούν τρόπο μετάδοσης αξιών, γνώσεων και εμπειριών. Για τα παιδιά, όμως, η αξία τους δεν περιορίζεται μόνο στη διασκέδαση. Οι αφηγήσεις έχουν βαθιά επίδραση στην ψυχοσυναισθηματική τους ανάπτυξη. Μέσα από τις περιπέτειες των ηρώων, τα παιδιά αναγνωρίζουν συναισθήματα, κατανοούν κοινωνικούς ρόλους, αναπτύσσουν ενσυναίσθηση και μαθαίνουν να αντιμετωπίζουν προκλήσεις.
Η αφήγηση ως καθρέφτης των συναισθημάτων
Τα παιδιά, ιδίως στις μικρές ηλικίες, συχνά δυσκολεύονται να αναγνωρίσουν και να εκφράσουν τα συναισθήματά τους. Τα παραμύθια λειτουργούν ως «καθρέφτης» που τους δείχνει τι σημαίνει φόβος, χαρά, θυμός ή λύπη. Όταν ακούν για την αγωνία της Κοκκινοσκουφίτσας ή τη χαρά του ήρωα που ξεπερνά ένα εμπόδιο, μαθαίνουν να συνδέουν τις δικές τους εμπειρίες με αυτά τα συναισθήματα. Η συναισθηματική ονομασία είναι κρίσιμο βήμα για την αυτορρύθμιση και τη μελλοντική ψυχική ανθεκτικότητα.
Ενσυναίσθηση μέσα από την ταύτιση
Ένα από τα μεγαλύτερα οφέλη της αφήγησης είναι η καλλιέργεια της ενσυναίσθησης. Μέσα από την ταύτιση με τους χαρακτήρες, τα παιδιά μαθαίνουν να «μπαίνουν στα παπούτσια του άλλου». Όταν βλέπουν έναν ήρωα να δυσκολεύεται ή έναν «κακό» χαρακτήρα που τελικά αποκαλύπτεται πληγωμένος, αντιλαμβάνονται ότι κάθε συμπεριφορά έχει αιτία. Αυτή η κατανόηση τους προετοιμάζει να γίνουν πιο ανεκτικοί, δίκαιοι και συνεργατικοί στην καθημερινή τους ζωή.
Η φαντασία ως εργαλείο ανάπτυξης
Η φαντασία δεν είναι απλώς διασκέδαση. Σύμφωνα με τη γνωστική ψυχολογία, αποτελεί μορφή «νοητικής άσκησης». Μέσα από τους φανταστικούς κόσμους των παραμυθιών, το παιδί μαθαίνει να σκέφτεται δημιουργικά, να συνδυάζει πληροφορίες και να φαντάζεται εναλλακτικές λύσεις. Η φαντασία που καλλιεργείται μέσω της αφήγησης ενισχύει τη γνωστική ευελιξία και τις δεξιότητες επίλυσης προβλημάτων, δεξιότητες απαραίτητες για την προσαρμογή στις αλλαγές.
Η αφήγηση ως γλωσσικό και γνωστικό εργαλείο
Η καθημερινή επαφή με παραμύθια εμπλουτίζει το λεξιλόγιο του παιδιού, ενισχύει την κατανόηση και προετοιμάζει το έδαφος για την ανάγνωση και τη γραφή. Έρευνες έχουν δείξει ότι τα παιδιά που εκτίθενται συστηματικά σε αφηγήσεις αναπτύσσουν καλύτερες γλωσσικές και επικοινωνιακές δεξιότητες. Η αφήγηση δεν είναι παθητική εμπειρία∙ γίνεται διαδραστική όταν ο γονιός ή ο εκπαιδευτικός ενθαρρύνει το παιδί να σχολιάσει, να προβλέψει την εξέλιξη ή να δώσει εναλλακτικό τέλος στην ιστορία.
Θεραπευτική διάσταση των παραμυθιών
Η λεγόμενη «παραμυθοθεραπεία» χρησιμοποιείται στην παιδοψυχολογία για να βοηθήσει τα παιδιά να επεξεργαστούν δύσκολες εμπειρίες. Μέσα από έναν ήρωα που ξεπερνά εμπόδια, το παιδί μπορεί να αναγνωρίσει τις δικές του δυσκολίες και να αντλήσει ελπίδα. Έρευνες δείχνουν ότι η αφήγηση μειώνει τα επίπεδα άγχους, βελτιώνει την ψυχική διάθεση και ενισχύει την ανθεκτικότητα. Σε περιβάλλοντα όπως τα νοσοκομεία, η αφήγηση ιστοριών έχει αποδειχθεί ότι μειώνει την κορτιζόλη (ορμόνη του στρες) και αυξάνει την οξυτοκίνη, ενισχύοντας το αίσθημα ασφάλειας και σύνδεσης.
Η αφήγηση ως γέφυρα σχέσης
Η στιγμή που ένας γονιός διαβάζει στο παιδί του ένα παραμύθι πριν τον ύπνο δεν είναι μόνο χρόνος ψυχαγωγίας∙ είναι χρόνος συναισθηματικού δεσίματος. Η αφήγηση δημιουργεί κοινές εμπειρίες, ενισχύει την αίσθηση του «ανήκειν» και διδάσκει στο παιδί ότι υπάρχει ένας ασφαλής ενήλικος που το ακούει και το συνοδεύει στα συναισθηματικά του ταξίδια.
Πρακτικές συμβουλές για γονείς και εκπαιδευτικούς:
- Καθημερινή ρουτίνα: Δέκα λεπτά παραμυθιού την ημέρα αρκούν για να δημιουργηθεί συνήθεια.
- Αλληλεπίδραση: Κάνε ερωτήσεις («Πώς ένιωθε ο ήρωας;», «Τι θα έκανες εσύ στη θέση του;»).
- Δημιουργία ιστοριών: Ενθάρρυνε το παιδί να φτιάξει το δικό του παραμύθι.
- Εναλλακτικά τέλη: Ζήτησε από το παιδί να αλλάξει την ιστορία∙ έτσι αναπτύσσει δημιουργικότητα.
- Χρήση σε δυσκολίες: Διάλεξε ιστορίες που αντανακλούν τις προκλήσεις του παιδιού (π.χ. φόβος, αποχωρισμός, νέες φιλίες).
- Η δύναμη της αφήγησης δεν περιορίζεται στη διασκέδαση: Είναι μια διαδικασία που διαμορφώνει την ψυχή και τον νου του παιδιού. Τα παραμύθια καλλιεργούν γλώσσα, φαντασία, ενσυναίσθηση και ανθεκτικότητα. Κάθε ιστορία που μοιράζεται ένας ενήλικος μ’ ένα παιδί είναι ένα σπόρος που ριζώνει και το συνοδεύει στην πορεία της ζωής του.
Βίκυ Μηνά
Ειδική Παιδαγωγός, Συγγραφέας
Email: [email protected]
Facebook: Βίκυ Μηνά
Instagram: __vckmn__
TikTok: vicky_mina
Πηγές:
1. Duke University – Center for Child and Family Policy. The Power of Storytelling and Child Development. Διαθέσιμο στο: childandfamilypolicy.duke.edu
2. Mental Health Center Kids. Research on Storytelling and Resilience in Children. Διαθέσιμο στο: mentalhealthcenterkids.com
3. Wonderbly Blog. The benefits of storytelling for kids. Διαθέσιμο στο: blog.wonderbly.com
4. Little Diamond Nursery. Storytelling in Early Childhood Development. Διαθέσιμο στο: littlediamondnursery.ae
5. Verywell Mind. The Power of Cuento: Healing Through Storytelling. Διαθέσιμο στο: verywellmind.com
6. Martins, E. C., & Coetzee, M. (2007). The influence of storybooks on children’s socio-emotional development. Early Child Development and Care, 177(2).
7. Isbell, R., Sobol, J., Lindauer, L., & Lowrance, A. (2004). The Effects of Storytelling and Story Reading on the Oral Language Complexity and Story Comprehension of Young Children. Early Childhood Education Journal, 32(3), 157–163.
Πηγή:Mothersblog.gr
