Η μέθοδος Μοντεσσόρι είναι μια εκπαιδευτική μέθοδος, την οποία δημιούργησε η γιατρός και παιδαγωγός Μαρία Μοντεσσόρι. Η μέθοδος αυτή βασίζεται στη βιωματική και αυτοπαρακινούμενη μάθηση σε παιδιά από την γέννηση τους έως την ηλικία των 18 χρονών.
Το Μοντεσσοριανό σύστημα εκπαίδευσης, όπως αλλιώς ονομάζεται η Μοντεσσοριανή αγωγή, εφαρμόζεται σε πολλά σχολεία και νηπιαγωγεία σε όλο τον κόσμο. Ως μέθοδος προωθεί την ανεξαρτησία των παιδιών. Δηλαδή παρέχει στο παιδί την ελευθερία να δράσει και να κινηθεί σε ένα κατάλληλα προετοιμασμένο περιβάλλον. Ένα περιβάλλον που ενθαρρύνει την ανάπτυξη με βάσει τα εξελικτικά στάδια σωματικής, ψυχικής και διανοητικής ικανότητας των παιδιών.Η Μαρία Μοντεσσόρι αναφέρει ότι οι ηλικία από 0 μέχρι 6 είναι θεμελιώδους σημασίας για το σχηματισμό του ατόμου.
Η μέθοδος Μοντεσσόρι δεν είναι μόνο μια εκπαιδευτική μέθοδος αλλά είναι “ένας τρόπος ζωής”. Μπορείς εύκολα να εφαρμόσεις τις μοντεσσοριανές αρχές στην καθημερινή σου ζωή, κατανοώντας περισσότερο το παιδί και τις ανάγκες του. Μέσω της συμβουλευτικής γονέων θα μπορείς να εφαρμόσεις πρακτικές της μοντεσσοριανής φιλοσοφίας χωρίς να χρειάζεται να έχεις ακριβό υλικό. Θα απαντηθούν πολλά από τα ερωτήματα σου και θα σου δοθούν τρόποι, ιδέες και στήριξη για την εφαρμογή νέων τεχνικών. Με αυτό τον τρόπο θα παρέχεις στο παιδί σου τη δυνατότητα να αναπτύξει και να δυναμώσει την ανεξαρτησία, πρωτοβουλία, κίνηση και συγκέντρωση του, έχοντας έναν πιο δημιουργικό, αλλά και ξεκούραστο, ρόλο στη ζωή του.
Τι είναι τα στάδια ανάπτυξης;
Η Μαρία Μοντεσσόρι μέσω της προσεκτικής παρατήρησης και μελέτης εντόπισε τα στάδια ανάπτυξης τα οποία περιλαμβάνουν 4 διακριτές περιόδους. Τα τέσσερα στάδια ανάπτυξης είναι ένα συνολικό όραμα της Μαρία Μοντεσσόρι στην αναπτυξιακή ψυχολογία από την παιδική ηλικία ως την ενηλικίωση. Το όραμα της για το σύνολο της ανάπτυξης δεν ήταν δικό της αλλά περιέχει μια ολιστική άποψη της ανάπτυξης του ανθρώπου. Όπου εξηγεί και δικαιολογεί τη σταθερή ιδέα της για τη σπουδαιότητα της εκπαίδευσης ως μια “βοήθεια για τη ζωή”.
Η άποψη της Μαρία Μοντεσσόρι για την ανάπτυξη του ανθρώπου είναι ολιστική για δύο κύριους λόγους.
- Ο πρώτος είναι ότι λαμβάνει υπ’ όψιν της όλες τις πτυχές της ανάπτυξης όπως σωματική, πνευματική και συναισθηματική.
- Ο δεύτερος λόγος είναι ότι εξετάζει όλα τα στάδια της αναπτυξιακής ζωής.
Τι είναι ευαίσθητοι περίοδοι;
Η Μ. Μοντεσσόρι παρατήρησε πολύ προσεκτικά τη συμπεριφορά των παιδιών, όπου ανακάλυψε ότι το παιδί κατά την διάρκεια της ανάπτυξής του περνάει από συγκεκριμένες ευαίσθητες περιόδους . Κατά την διάρκεια της πρώιμης ανάπτυξή τους έχουμε την ευαίσθητη περίοδο για τάξη, για συντονισμένη κίνηση, αισθητηριακή αντίληψη, γλώσσα και για μικρά αντικείμενα.
Οι ευαίσθητες περίοδοι κατευθύνουν την προσοχή του παιδιού σε συγκεκριμένα πράγματα στο περιβάλλον και φέρνουν στο συνειδητό αυτά που ο αφομοιωτικός νους έχει αφομοιώσει στο υποσυνείδητο. Είναι αυτές οι ευαισθησίες όπου θα βοηθήσουν το παιδί να αναπτύξουν γλώσσα, συντονισμένη κίνηση, αισθητηριακή αντίληψη, τάξη. Όλες αυτές που βοηθούν στην προσαρμογή στο περιβάλλον.
Όταν υπάρχει μια ευαίσθητη περίοδο τότε το παιδί αποκτά ένα μόνο χαρακτηριστικό και μόλις αυτό το χαρακτηριστικό έχει αποκτηθεί, η ειδική ευαισθησία εξαφανίζεται. Κατά την διάρκεια αυτής της προσωρινής διαδικασίας, το χαρακτηριστικό εδραιώνεται και γίνεται σταθερό. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο, σε συγκεκριμένες εποχές της ζωής τους, αποκαλύπτουν ένα έντονο και εξαιρετικό ενδιαφέρον σε ορισμένα αντικείμενα και δραστηριότητες όπου εστιάζουν και αφομοιώνουν σαν μαγνήτες.
Η εξέλιξη αυτή λαμβάνει χώρα μυστικά, όπως στην περίπτωση της γλώσσας, όπου το παιδί μέσω του αφομοιωτικού νου αφομοιώνει όλη την γλώσσα χωρίς όμως να μπορεί να την έκφραση διότι τα εξωτερικά όργανά του δεν είναι ακόμη έτοιμα. Αλλά αυτό που υπάρχει πραγματικά στο παιδί είναι μια προδιάθεση για την απόκτηση της γλώσσας.
Το ενδιαφέρον αυτό το παρατηρούμε στα μικρά παιδιά (από 0 έως 6 χρονών) επειδή είναι τόσο δημιουργικό. Κάθε στάδιο ανάπτυξης έχει κάποιες συγκεκριμένες ευαισθησίες και όταν το ένα στάδιο σταματάει τότε ξεκινάει ένα άλλο στάδιο με άλλες ευαισθησίες. Κατά τη διάρκεια αυτών των περιόδων το παιδί είναι προικισμένο με μια ιδιαίτερη ευαισθησία, η οποία τον προτρέπει να εστιάσει την προσοχή του σε ορισμένες πτυχές του περιβάλλοντός του με τον αποκλεισμό των άλλων. Έτσι η προσοχή του δεν είναι αποτέλεσμα μιας απλής περιέργειας, είναι περισσότερο σαν ένα φλογερό πάθος.
Ένα έντονο συναίσθημα που πρώτα αυξάνεται από τα βάθη του ασυνειδήτου και θέτει σε κίνηση μια θαυμάσια δημιουργική δραστηριότητα ερχόμενο σε επαφή με τον έξω κόσμο, κτίζοντας την συνείδησή του και δημιουργώντας συγκεκριμένες νοητικές ικανότητες. Επιπλέον, αυτή η ευαισθησία επιτρέπει σε ένα παιδί να έρθει σε επαφή με τον έξω κόσμο με ένα ιδιαίτερα έντονο τρόπο και τον βοηθάει να τον κατανοήσει. Σε μια τέτοια στιγμή τα πάντα είναι εύκολα, τα μαθαίνει αυθόρμητα χωρίς κόπο, με χαρά και ενθουσιασμό. Το παιδί διαλέγει μια δουλεία γιατί το ωθεί η ευαίσθητη περίοδος και η συγκέντρωση του παιδιού είναι πιο έντονη.
Κάθε στάδιο ανάπτυξης διαρκεί για ένα συγκεκριμένο χρονικό διάστημα (αλλάζουν σύμφωνα με την ηλικία του παιδιού), έχει τις δικές του ανάγκες και χαρακτηριστικά. Επιπλέον, κάθε στάδιο ανάπτυξης σχετίζεται με συγκεκριμένες “ευαίσθητες περιόδους”, οι οποίοι οδηγούν την ανάπτυξη και οδηγούν τον ρυθμό.
Η ιστορία της Μαρίας Μοντεσσορι
Η Μαρία Μοντεσσόρι ήταν Ιταλίδα και σπούδασε στο Πανεπιστήμιο Σαπιέντσα της Ρώμης. Έγινε η πρώτη γυναίκα γιατρός της πατρίδας της, κάτι που δείχνει την καινοτόμα σκέψη και αντίληψή της. Η αγάπη της για τα παιδιά ήταν εμφανής σε κάθε της δράση.
Ως παιδίατρος, ψυχολόγος και ταλαντούχος παιδαγωγός, η Μαρία Μοντεσσόρι έκανε απίστευτο αγώνα για τα παιδιά με νοητική υστέρηση και ειδικές μαθησιακές ανάγκες. Όμως, το έργο της δεν περιορίστηκε εκεί. Η ίδια έφτιαξε παιδαγωγικό υλικό για όλα τα μαθήματα του σχολείου, ενώ δημιούργησε κατάλληλα μέσα διδασκαλίας, ώστε τα παιδιά να έχουν την ευκαιρία μάθησης και αντίληψης του κόσμου τους, μέσω των αισθήσεων και του βιώματος.
Τι είναι η Μοντεσσοριανή προσέγγιση;
Η Μοντεσσοριανή προσέγγιση καλλιεργεί την ελευθερία, την πρωτοβουλία, το σεβασμό και την ικανοποίηση, που πηγάζει μέσα από την ίδια τη μάθηση και όχι από την μετέπειτα επιβράβευση ή την τιμωρία. Η Μοντεσσοριανή προσέγγιση δίνει ιδιαίτερη προσοχή στο προετοιμασμένο περιβάλλον με το κατάλληλο αναπτυξιακό υλικό, παρέχοντας στο παιδί την ευκαιρία να μάθει και να ανακαλύψει καθοδηγούμενο από το δικό του ενδιαφέρον.
Η Μοντεσσοριανή προσέγγιση ακολουθεί τους φυσικούς ρυθμούς ανάπτυξης του παιδιού. Δίνει στο παιδί τον απαραίτητο χρόνο και χώρο.Με στόχο το παιδί να εξερευνήσει, να επαναλάβει και να εμπεδώσει την γνώση που μόλις ανακάλυψε.
Ακόμη και εμείς ως ενήλικες δεν επιθυμούμε να μας περιορίζουν χρονικά και δεν αισθανόμαστε ευχάριστα όταν κάποιος μας λέει συνέχεια τι να κάνουμε.
Τι διδάσκει η προσέγγιση αυτή;
Με λίγα λόγια, η Μοντεσσοριανή αγωγή υποστηρίζει ότι τα παιδία έχουν ανάγκη και επιζητούν τη μάθηση με φυσικό τρόπο. Αρκεί το περιβάλλον τους να τους προσφέρει το κλίμα, τα κατάλληλα ερεθίσματα, για να έρθουν σε επαφή με το αντικείμενο μελέτης.
Για το λόγο αυτό η μέθοδος Μοντεσσόρι δίνει ιδιαίτερη έμφαση στο ρόλο του δασκάλου και του περιβάλλοντος. Προετοιμάζουν τη διαδικασία μάθησης με τέτοιο τρόπο που καλύπτει τις αναπτυξιακές ανάγκες του παιδιού και ενθαρρύνει τις φυσικές ροπές των παιδιών προς το αντικείμενο που τους ενδιαφέρει. Το προετοιμασμένο περιβάλλον και ο παιδαγωγός δεν είναι ο απόλυτος καθοδηγητής της μαθησιακής διαδικασίας, αλλά έχει περισσότερο συντονιστικό και εποπτικό ρόλο στην φυσικά εξελισσόμενη αυτοδιάθεση προς τη μάθηση.
Ένα προετοιμασμένο περιβάλλον δεν βρίσκεται μόνο στις τάξεις, η διαμόρφωση χώρου με βάση την μοντεσσοριανή φιλοσοφία μπορεί να γίνει και στο παιδικό δωμάτιο αλλά και σε όλο το σπίτι. Όταν το παιδί είναι ανεξάρτητο στο χώρο και μπορεί να επιλέξει μόνο του τα ρούχα ή να πάρει ένα ποτήρι να πιει νερό τότε δυναμώνει την πρωτοβουλία του, την αυτοπεποίθηση του, την κίνηση του καθώς και την συγκέντρωση του.
Ομως η παιδαγωγική της Μοντεσσόρι δεν μας δίνει μόνο τις βάσεις για να φτιάξουμε ένα όμορφο περιβάλλον για τα παιδιά. Η προσέγγιση αυτή είναι ένας ‘τρόπος ζωής’ και μπορούμε να πάρουμε πολλές πληροφορίες, όπου και εμείς ως ενήλικες μπορούμε να μάθουμε πολλά.
Το παιδί έχει την τάση να μιμείται τους ενήλικες (ιδιαίτερα τους γονείς του) διότι είναι μια διαδικασία μάθησης και δοκιμής των ικανοτήτων του.
Το παιδί μαθαίνει “χωρίς κόπο”.
Η βασική ορμή του παιδιού είναι η ανάγκη του να μάθει, να παίξει και να εξερευνήσει. Είναι η κινητήριος δύναμη κάθε μικρού παιδιού που θέλει να μεγαλώσει και να αναπτυχθεί. Το μικρό παιδί έχει ένα σημαντικό εργαλείο τον “αφομοιωτικό νου”,που τον βοηθάει να τα μαθαίνει όλα αυτα χωρίς κόπο.
Το παιδί μαθαίνει μέσω της επανάληψης.
Η επανάληψη είναι ένα πολύ σημαντικό στοιχείο στη μάθηση ενός παιδιού. Με την επανάληψη ένα παιδί κάνει “κτήμα” του τις δεξιότητες που χρειάζεται για να προχωρήσει τα στάδια της ανάπτυξης.
Επίσης το γεγονός ότι μπορεί να επαναλάβει αυτό που κάνει όσες φορές εκείνος επιθυμεί. Τότε δημιουργείται ένας σημαντικός πυλώνας αυτοπεποίθησης.
Ένα παιδί συγκεντρώνει την προσοχή του σε μια μόνο δραστηριότητα την φορά.
Το παιδί έχει την ικανότητα να συγκεντρωθεί όταν κάνει ένα πράγμα την φορά. Η έντονη ικανότητα του παιδιού να συγκεντρώνεται του επιτρέπει να εστιάζει πλήρως σε αυτό που κάνει. Για αυτό είναι σημαντικό να μην διακόπτουμε το παιδί εκείνη την στιγμή. Η αυτοσυγκέντρωση του μπορεί να κρατήσει για μεγάλο διάστημα και να επαναλάβει αυτό που κάνει αρκετές φορές.
Το παιδί χτίζει πρώτα το “εγώ” του.
Το μικρό παιδί προσπαθεί να καταλάβει το κόσμο γύρω του επομένως επικεντρώνεται κυρίως στα δικά του συναισθήματα και επιθυμίες μη μπορώντας να καταλάβει απόλυτα τους άλλους γύρω του. Προοδευτικά και με φυσικό τρόπο ένα παιδί μεγαλώνοντας θα αποκτήσει ενσυναίσθηση.
Ένα παιδί νοιάζεται για την πράξη και όχι για το αποτέλεσμα.
Η πραγματική ευχαρίστηση κατά την Μοντεσσοριανή αγωγή, βρίσκεται στην διαδικασία και όχι στο τελικό της αποτέλεσμα. Πολλές φορές θα παρατηρήσουμε ένα μικρό παιδί να καθαρίζει το τραπέζι ξανα και ξανά. Αυτό συμβαίνει γιατί το παιδί εστιάζει στην διαδικασία και όχι τόσο για το εάν το τραπέζι είναι καθαρό. Μέσω της επαναληψης και διαδικασίας το παιδί καλύπτει μια αναπτυξιακή του ανάγκη.
Ποιες είναι οι Μοντεσσοριανες αρχές;
Η προσέγγιση της Μαρία Μοντεσσόρι βασίζεται στις εξής αρχές:
- Σεβασμός στην ατομικότητα & το ρυθμό εξέλιξης κάθε παιδιού: Ο ρυθμός μάθησης κάθε παιδιού διαφέρει. Η μέθοδος Μοντεσσόρι σέβεται την εξελικτική πορεία κάθε παιδιού και του επιτρέπει την ελεύθερη επιλογή στη μάθηση.
- Βιωματική & αυθόρμητη μάθηση: Μέχρι την ηλικία των 6 ετών τα παιδιά αφομοιώνουν βιωματικά τις νέες πληροφορίες μέσα από τις εμπειρίες τους. Υιοθετούν συμπεριφορές που βλέπουν γύρω τους, μαθαίνουν να μιλούν γλώσσες και να αναλύουν πληροφορίες.
- Ομαδικό κλίμα και αλληλοβοήθεια: Οι μαθητές σε μια Μοντεσσοριανή τάξη αλληλεπιδρούν θετικά μεταξύ τους, συμμετέχουν τόσο σε ατομικές όσο και σε ομαδικές δραστηριότητες. Νοιάζονται και φροντίζουν τα άτομα αλλά και το περιβάλλον, με το παιδαγωγό να παρακινεί και να συντονίζει.
- Οργανωμένο περιβάλλον: Η Μαρία Μοντεσσόρι πίστευε ότι ένα προετοιμασμένο περιβάλλον μάθησης με το κατάλληλο αναπτυξιακό υλικό βοηθά τα παιδιά στην αυτοκυριαρχία, ανεξαρτησία και πρωτοβουλία. Καθώς επίσης καλύπτει τις σωματικές και νοητικές ικανότητες του παιδιού ανάλογα με την ηλικία του. “Το παιδί χτίζει την προσωπικότητα του μέσα από εμπειρίες του περιβάλλοντος του”. Ένα οργανωμένο περιβάλλον προσφέρει στο παιδί την ελευθερία επιλογής κινήσεων και δραστηριοτήτων. Για τα παιδιά μικρής ηλικίας, είναι πολύ σημαντικό να υπάρχει ένα περιβάλλον στο οποίο θα μπορούν να κινηθούν ελεύθερα. Ένα περιβάλλον στο οποίο θα μπορούν να διαλέξουν να εργαστούν με υλικά που τους τραβούν το ενδιαφέρον . Είναι εξίσου σημαντικό να σημειωθεί ότι η ελευθερία που ορίζει η Μαρία Μοντεσσόρι είναι αλληλένδετη με τα όρια τα οποία οφείλουμε να βάζουμε στο παιδί. Πολύ συχνά θα έχετε ακούσει την φράση “Ελευθερία εντός ορίων”, ουσιαστικά προσφέρουμε τόση ελευθερία όση μπορεί να χειριστεί το παιδί. Καθώς επίσης όρια με στόχο το παιδί να δείχνει σεβασμό στον εαυτό του, στους άλλους και στο περιβάλλον
- Αυτομόρφωση & αυτο-αγωγή: Στη Μοντεσσοριανή αγωγή προωθείται η αγάπη για νέα γνώση, η οποία είναι πηγαία για το μαθητή και όχι εξαναγκασμένη. Το υλικό είναι σχεδιασμένο με τέτοιο τρόπο που ενθαρρύνει το παιδί να βρει το λάθος του, χωρίς την επέμβαση του ενήλικα. Ενθαρρύνει την ανεξαρτησία, την επανάληψη και την εξερεύνηση με αποτέλεσμα το παιδί να δείχνει επιμονή, αποφασιστικότητα και να προσπαθεί να τελειοποιήσει τις αισθήσεις του.
Τα οφέλη της μεθόδου Μοντεσσόρι
Μέσα από τη μέθοδο Μοντεσσόρι, τα παιδιά ξεκινούν το ταξίδι στη γνώση με αγάπη για τις νέες πληροφορίες που δέχονται. Οι έμφυτες κλίσεις κάθε παιδιού διαφαίνονται πιο εύκολα, ενώ τα παιδιά επιλέγουν αβίαστα ποιες γνώσεις θα αφομοιώσουν και πότε.
Κάθε παιδί έχει φυσικά ταλέντα και ικανότητες, οι οποίες καλλιεργούνται σε ένα πρόσφορο για εξέλιξη περιβάλλον. Μέσα από τη βιωματική αλληλεπίδραση, τα παιδιά κοινωνικοποιούνται, παίρνουν πρωτοβουλίες και αποκτούν αντίληψη του περιβάλλοντός τους και του περιγύρου τους.
Προπάντων όμως, μέσα από τη Μοντεσσοριανή αγωγή, ένα παιδί ευχαριστιέται να μαθαίνει και αποκτά δεξιότητες, που θα είναι δια βίου χρήσιμες σε επαγγελματικό και προσωπικό επίπεδο.
montessoritutor.gr
