- Αυτισμός: Θεραπευτικές μεθόδους
- Κοινωνικά ρομπότ: μπορούν να γίνουν αντιληπτά ως κοινωνικοί βοηθοί
Ο αυτισμός ή διαταραχή αυτιστικού φάσματος (APA, 2013) περιλαμβάνει ελλείμματα στην κοινωνική αλληλεπίδραση και επικοινωνία, στερεοτυπικά ενδιαφέροντα και επαναλαμβανόμενες συμπεριφορές.
Ειδικότερα, άτομα στο φάσμα του αυτισμού παρουσιάζουν κοινωνικο-συναισθηματική δυσκολία, αδυναμία στην κατανόηση της μη λεκτικής επικοινωνίας, των εκφράσεων του προσώπου, των συναισθημάτων των άλλων, αδυναμία στην παραγωγή λόγου, στη διατήρηση σχέσεων κ.ά. Τα ελλείμματα αφορούν σε διαφορετικά επίπεδα σοβαρότητας.
Θεραπευτικές μεθόδους
Διάφορες θεραπείες εφαρμόζονται και βελτιώνουν δεξιότητες επικοινωνίας, προσοχής, μίμησης, συμμετοχής, παιχνιδιού κ.λπ..
Για παράδειγμα η πρώιμη συμπεριφορική παρέμβαση, η ανάπτυξη λόγου, η κοινωνική ανταπόκριση, η μίμηση, CBT, ABA, TEACCH, οι κοινωνικές ιστορίες, προάγουν τις κοινωνικές δεξιότητες και την επικοινωνία. Επίσης, προτείνονται ειδικές θεραπείες (δίαιτα, φάρμακα, βιταμίνες, μουσικοθεραπεία, κ.ά.)
Παράλληλα, η ανάπτυξη της τεχνολογίας διευκολύνει τη διαδικασία της μάθησης στο χώρο της εκπαίδευσης, γενικά και ειδικότερα στα άτομα με αυτισμό, παρέχοντας εκπαίδευση σε συναισθηματικές, κοινωνικές και επικοινωνιακές δεξιότητες, σε περιβάλλοντα ελεγχόμενα και ασφαλή που μειώνουν το άγχος.
Τέτοιες τεχνολογίες είναι και τα ρομπότ.
Τα ρομπότ από τα τέλη του 1990, με το πρόγραμμα AuRoRA μελετώνται ως προς την αποτελεσματικότητα τους στην ενίσχυση της κοινωνικής επαφής, σε παιδιά με αυτισμό.
Ονομάστηκαν SAR (Socially assistive robots) και αρκετοί ερευνητές τα δοκίμασαν στον ειδικό και γενικό πληθυσμό (Dautenhahn & Werry, 2004, Seifer & Mataric, 2008, Kozima, et.al, 2008, Boccanfuso & O’Kane, 2011, Kim et. al, 2012, Anzalone et.al, 2014, Cao et al, 2015 κ.ά.). Οι ερευνητές δημιούργησαν ρομπότ σε διάφορες μορφές, όπως μηχανές, ζωάκια και ανθρωποειδή (Charlie, Pleo Nao, Probolino). Στις μετρήσεις διαπίστωσαν κινητοποίηση στα παιδιά με αυτισμό, αύξηση στην κοινωνική αλληλεπίδραση και τις κοινωνικές συμπεριφορές, βελτίωση στην αναγνώριση συναισθημάτων, εκδήλωση συμπεριφοράς παιχνιδιού. Τα κοινωνικά ρομπότ μπορούν να γίνουν αντιληπτά ως κοινωνικοί βοηθοί.
Ταυτόχρονα, εγείρονται ερωτήματα αν τα ρομπότ μπορούν να υποστηρίξουν όλο το φάσμα του αυτισμού και αν είναι ηθικά θεμιτή μια τέτοια σχέση. Οι έρευνες για την αποτελεσματικότητά τους είναι σε αρχικό στάδιο, παρά τον ενθουσιασμό που προκαλούν. Τα ρομπότ αυτά αλληλεπιδρούν με τους ανθρώπους επιδεικνύοντας συμπεριφορές, συναισθήματα, χαρακτηριστικά προσωπικότητας, ενώ εγκαθιδρύουν και διατηρούν κοινωνικές σχέσεις. Πόσο ηθικός είναι ο δεσμός αυτός, μήπως αντικαθιστούν τους θεραπευτές, πώς προστατεύεται η ιδιωτικότητα, όταν αποστέλλουν προσωπικά στοιχεία σε πλατφόρμες, είναι όντως θεραπευτικά; Παρά τους ενδοιασμούς, η κοινότητα των ατόμων με αυτισμό είναι θετική στη χρήση τους (85%).
Το DREAM είναι ένα ευρωπαϊκό πρόγραμμα (2014-18) μελέτης και ανάπτυξης τεχνολογίας ρομπότ για τη θεραπεία παιδιών με αυτισμό.
Σε έρευνα που έγινε σχετικά με τη δεοντολογία του προγράμματος (Richardson et. al, 2018) κατέληξαν στα εξής συμπεράσματα: κάθε αυτισμός είναι μοναδικός, η «ανθρωπιστική» διαφωνία για τη χρήση των ρομπότ μπορεί να υποκρύπτει το υψηλό κόστος τους, δεν είναι γνωστή η συνέπεια της χρήσης των ρομπότ στην εκπαίδευση του παιδιού μακροπρόθεσμα, τα παιδιά δεν ενδιαφέρονται μόνο για την οθόνη ή τα ρομπότ, αλλά και για την φύση, τα ζώα και τους οικείους τους, με τους οποίους αποκτούν δεσμούς. Παρά τα ηθικά διλήμματα η χρήση των ρομπότ είναι αποδεκτή.
Στο μέλλον απαιτείται καλύτερος ερευνητικός σχεδιασμός, που θα αναδεικνύει τα θεραπευτικά αποτελέσματα με χρήση έγκυρων κριτηρίων. Επιπλέον, η χρήση ρομπότ απαιτεί να διέπεται από ηθικούς κανόνες που να τα καθιστούν κατάλληλα για παιδιά.
Καψή Σεβαστή
Ψυχολόγος MSc ΤΠΕ-Ειδική αγωγή- Ένταξη
Πηγή: mothersblog.gr
